علوم اقتصادي

مقدمه

آیا خیابانی را میشناسید که در آن نانوایی, خواروبار فروشی, میوهفروشی یا آرایشگاه نباشد؟ بیشک در هر خیابانی مراکز خدماتی یاد شده و دهها واحد خدماتی دیگر به چشم میخورد. اما چرا در حالی که هیچ سازمان یا نهادي مسؤول ایجاد این مراکز در خیابانهاي مختلف نیست ما در هر خیابانی به واحدهاي فوق دسترسی داریم؟راستی چرا بسیاري از واحدهاي خدماتی 50 سال پیش مثل لحاف دوزي, چینی بندزنی و حلبیسازي از بین رفته اند و در مقابل مغازههاي تزئینات ساختمانی و فروشگاههاي لوازم صوتی و تصویري ایجاد شده است؟ علم اقتصاد به سؤالهاي فوق پاسخ میدهدو این که در یک جامعه چه عواملی باعث تخصیص منابع میشود. به عبارت دیگر علم اقتصاد، علم تخصیص بهینه منابع است. منابعی که کم یا محدود هستند. این علم در مراکز آموزش عالی تحت عنوان رشته علوم اقتصادي ارائه میشود. رشته اقتصاد در مقطع کارشناسی داراي شش شاخه اقتصاد نظري, بازرگانی, کشاورزي, پول و بانکداري, صنعتی و حمل و نقل است و داوطلبان هر سه گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی, علوم تجربی و علوم انسانی میتوانند این رشته را انتخاب
کنند. البته براي داوطلبان علوم انسانی شاخه اقتصاد نظري ارائه نشده است. اما به گفته استادان این رشته تفاوت شاخههاي مختلف اقتصاد در مقطع کارشناسی کمتر از 30 واحد درسی است و چون دانشجویان میتوانند 9 واحد اختیاري خود را از شاخه دیگر انتخاب کنند، تفاوت قابل توجهی بین شاخه هاي مختلف این رشته وجود ندارد. بویژه این که بین دروس تخصصی هر شاخه نیز تشابههاي بسیاري وجود دارد براي مثال از یازده درس اختصاصی شاخه اقتصاد پول و بانکداري , چهار درس آن با شاخه اقتصاد بازرگانی مشترك است. با این همه ما براي آشنایی شما با شاخههاي رشته اقتصاد, به معرفی اجمالی آنها میپردازیم.
شاخه اقتصاد نظري:
هسته اصلی تئوريهاي اقتصادي مثل اقتصاد ریاضی و اقتصاد سنجی در شاخه اقتصاد نظري مطالعه میشود؛ یعنی این شاخه بیشتر جنبه انتزاعی و تئوري دارد و تأکید آن بر روي تئوريهاي ریاضی است و دانشجوي اقتصاد نظري کمتر پدیدههایی از قبیل تجارت را مطالعه میکند.
دروس تخصصی اقتصاد نظري :
اقتصاد کشاورزي, اقتصاد مدیریت, اقتصاد ریاضی, اقتصاد سنجی, تاریخ عقاید اقتصادي, برنامهریزي اقتصادي, اقتصاد منابع .
شاخه اقتصاد بازرگانی:
اقتصاد بازرگانی یکی از شاخههاي کاربردي اقتصاد است که در آن دانشجو با جنبههاي توصیفی و تحلیلی مدیریت تولید, مدیریت بازاریابی و کاربردهاي آن، قوانین و مقررات مالیات در ایران, انواع حسابرسی و اصول حسابداري آشنا میشود. همچنین با استفاده از یک سري مدلهاي تصمیمگیري و متدهاي کمی, تعیین خط مشی مطلوب را در مسائلی که یک مدیر با آن مواجه میشود، فرا میگیرد.
دروس تخصصی اقتصاد بازرگانی :
اقتصاد مدیریت, روشهاي مقداري در بازرگانی, مدیریت تولید, ارزیابی طرحهاي اقتصادي, حسابداري شرکتها, حسابداري صنعتی, اصول بازاریابی, اصول بیمه, مدیریت مالی.
شاخه اقتصاد صنعتی
در شاخه اقتصاد صنعتی دانشجویان طی چند واحد با ساختار بازار صنعت, بازرگانی بینالمللی, منافع و مضرات انحصار, سیاست رقابت, منافع مصرف کننده, هزینهها و حقوق و مقررات کاري که تنظیمکننده روابط بین کارگران و کارفرمایان است, آشنا میشوند.
دروس مشترك در همه شاخههاي علوم اقتصادي :
زبان خارجه تخصصی, اصول سازمانی و مدیریت, حقوق تجارت, مبانی جامعهشناسی, ریاضیات, آمار, روش تحقیق, اصول حسابداري, جغرافیاي اقتصادي ایران, اقتصاد خرد, اقتصاد کلان, پول و بانکداري, مبانی فقهی اقتصاد صدر اسلام, نظامهاي اقتصادي, تجارت بینالملل, اقتصاد توسعه, اقتصاد ایران.
دروس تخصصی اقتصاد نظري :
اقتصاد صنعتی, حسابداري شرکتها, حسابداري صنعتی, اقتصاد منابع, مدیریت تولید, ارزیابی طرحهاي اقتصادي, اقتصاد سنجی, حقوق کار و روابط صنعتی,
پژوهش عملیاتی.شاخه اقتصاد پول و بانکداریدانشجویان این شاخه با نحوه عملکرد بانکهاي داخلی و خارجی, اسناد اعتباري ارزي, سیاستهاي پولی و مالی به عنوان مهمترین سیاستهاي تثبیت اقتصادي و چگونگی تجزیه و تحلیل صورت حسابهاي مالی آشنا میشوند.
دروس تخصصی اقتصاد پول و بانکداري :
عملیات بانکی داخلی, عملیات بانکی خارجی, سیاستهاي پولی و مالی, بانکداري اسلامی, روشهاي مقداري در بازرگانی, سازمانهاي پولی و مالی بینالمللی, حسابداري شرکتها, تجزیه و تحلیل صورتهاي مالی, ارزیابی طرحهاي اقتصادي, تأمین منابع مالی و بورس اوراق بهادار, مدیریت مالی.
شاخه اقتصاد کشاورزي
دانشجویان این شاخه, اقتصادي را که به محصولات کشاورزي و زمین و زراعت باز میگردد, مطالعه میکنند. زیرا بازار محصولات کشاورزي به دلیل اینکه در بسیاري از موارد، پیوستگی تولید را ندارد همچنین متغیرهایی مثل آب و هوا و خاك در آن اثر عمدهاي میگذارد, به مطالعه تخصصی و ویژهاي نیازمند است؛ یعنی کارشناس اقتصادي این بخش باید علاوه بر آشنایی با اصول و مبانی علم اقتصاد, با مسائل کشاورزي از قبیل تولید کشاورزي و بازارهاي محصولات کشاورزي آشنایی داشته باشد.
دروس تخصصی اقتصاد کشاورزي :
اقتصاد کشاورزي, توسعه و سیاست کشاورزي, اقتصاد منابع, اقتصاد سنجی, ارزیابی طرحهاي اقتصادي, بازاریابی محصولات کشاورزي, مدیریت مزرعه, جامعهشناسی روستایی, پژوهش عملیاتی.
تواناییهاي لازم :
در مقطع متوسطه, کتاب اقتصاد تنها براي دانشآموزان رشته علومانسانی ارائه شده است و چون مباحث این کتاب جنبه حفظی دارد, بسیاري از داوطلبان آزمون سراسري تصور میکنند که براي موفقیت در رشته اقتصاد باید حافظه قوي داشت تا بتوان مفاهیم و نظریههاي متعدد را حفظ کرد. در حالی که به گفته استادان و دانشجویان این رشته, دانشجوي اقتصاد بیش از هر چیز باید در درس ریاضی قوي باشد تا بتواند در این رشته موفق گردد.همچنین دانشجوي اقتصاد لازم است که به مباحث اجتماعی علاقهمند بوده و الفباي جامعهشناسی, علوم سیاسی و روانشناسی را بداند چون اقتصاد یک حلقه از علوم اجتماعی است و زنجیره علوم اجتماعی نیز به هم مرتبط است.
موقعیت شغلی در ایران :
دانشجویان دوره کارشناسی اقتصاد بیشتر اطلاعات اولیه و پایه را مطالعه میکنند در نتیجه نباید انتظار داشته باشند که پس از فارغالتحصیلی به طور تخصصی و کاربردي فعالیت نمایند مگر دانشجویانی که خودشان مطالعه و فعالیت بیشتري داشته و تئوريهایی را که مطالعه میکنند, به کار نیز میگیرند.
یعنی میتوانند مدلهاي اقتصادي نوشته, تجزیه و تحلیل کرده و پیشنهادهاي تازهاي براي رفع مشکلات اقتصادي مؤسسه و سازمانهاي مختلف ارائه دهند.البته این به آن معنا نیست که در حال حاضر فارغالتحصیلان این رشته بازار کار ندارند بلکه میتوانند در بخشهاي مختلف وزارت اقتصاد مثل بخش مالیات, وزارت صنایع, سازمان برنامه و بودجه, بانک مرکزي و مرکز آمار فعالیت کنند و مهمتر از همه اینکه حتی اگر فارغالتحصیلان اقتصاد در رشته تخصصی خود فعالیت نکنند, به دلیل داشتن ذهنی باز و تحلیلگر و آشنایی صحیح با مسائل و مباحث اقتصادي, نگاه کارشناسانهاي نسبت به جامعه و
پیرامون خود دارند و میتوانند در هر شغلی موفق و کارآمد باشند.