علوم و فنون هوانوردي – خلبانی هلیکوپتري

مقدمه

شاید رؤیاي پرواز به اندازه تخیل انسان قدمت داشته باشد؛ رؤیایی که لئوناردو داوینچی را بر آن داشت تا طرحهایی را ترسیم کند که بعدها از روي آن اولین هلیکوپترها طراحی و ساخته شد؛ رؤیایی که در سال 1903 به یاري برادران رایت به تحقق پیوست و آنها توانستند اولین هواپیما را به پرواز درآورند و اکنون که بیش از 100 سال از آن زمان میگذرد، دهها مدل هواپیما، هلیکوپتر و سایر وسایل پرنده وجود دارد که افقهاي آسمان را در مینوردند و در زمینه هاي نظامی و غیرنظامی اعم از ترابري، پشتیبانی و موارد دیگر فعالیت میکنند. در این میان، هلیکوپتر به عنوان وسیلهاي که براي برخاستن و نشستن، به فضاي وسیعی نیاز ندارد و میتوان از آن در حمل و نقل سربازان و اسلحه به خطوط مقدم جبهه و آتش پشتیبانی، بخصوص در زمینهاي ناهموار، استفاده کرد، در جنگ هاي زمینی نقش تعیین کنندهاي دارد تا جایی که امروزه نیروي زمینی ارتشهاي کشورهاي بزرگ دنیا در سطح لشکرها، داراي یگانهاي سازمانی هلیکوپتري هستند. بیشک براي به حرکت درآوردن این وسیله پرنده نیاز به خلبانهایی ماهر و کارآمد است؛ افرادي که دورهها و آموزشهاي تخصصی را گذرانده و آمادگی علمی، روحی و جسمی لازم را براي به پرواز درآمدن یک هلیکوپتر به دست آوردهاند.به همین منظور از سال 1376 تاکنون هر ساله دانشگاه افسري امام علی(ع) وابسته به نیروي زمینی ارتش جمهوري اسلامی ایران، در رشته علوم و فنون هوانوردي ـ گرایش خلبانی هلیکوپتري دانشجو پذیرفته است. در واقع امروزه، خلبانی یک کار تجربی نیست، بلکه یک علم است و یک خلبان باید با آیرودینامیک، فیزیک، ریاضی، مکانیک، دینامیک، ترمودینامیک، استاتیک و غیره آشنا باشد تا بتواند مسؤولیت یک سفر هوایی بدون خطر را بر عهده گیرد. درباره علت این که چرا رشته خلبانی هلیکوپتري از سوي نیروي زمینی ارتش جمهوري اسلامی ایران ارائه میشود، باید گفت که نیروي هوایی و دریایی ارتش، چه در زمان جنگ و چه در زمان صلح، در بخشهاي خاصی ایفاي نقش میکنند، اما نیروي زمینی، بویژه در هنگام جنگ، باید وجب به وجب کشور را زیرنظر داشته باشد و در صورت لزوم با دشمن درگیر شود. در این میان هلیکوپتر براي پشتیبانی نیروهاي رزمی یک وسیله ضروري است تا هم براي پشتیبانی آتش و هم جابجایی نیرو و تجهیزات مورد استفاده قرار گیرد. در واقع برخلاف نیروي هوایی و نیروي دریایی که براي تکمیل کار و وظایفشان از هلیکوپتر استفاده میکنند، استفاده از این وسیله در هنگام جنگ، جزو مأموریت نیروي زمینی است. در هنگام صلح نیز در همه کشورها هرگاه حادثهاي رخ دهد، نیروي زمینی اولین نیرویی است که در مکان حادثه دیده حضور پیدا میکند و با استفاده از
هلیکوپتر، مجروحان آن حادثه را جابجا میکند و کمکهاي اولیه، مواد غذایی، وسایل گرمایش یا سرمایش و سایر مواد مورد نیاز را به افراد حادثه دیده میرساند؛ از همینرو تربیت خلبان هلیکوپتر جزو وظایف نیروي زمینی ارتش جمهوري اسلامی است. سایر مراکز، ارگانها و سازمانها مانند هلالاحمر، نیروي انتظامی، نیروي دریایی و … نیز که گاه براي تکمیل کادر خود نیاز به تربیت خلبان نظامی یا غیرنظامی هلیکوپتر دارند، از طریق آزمون سراسري اقدام به جذب دانشجو کرده که پس از اخذ مجوز از سلسله مراتب “آجا” آموزش این دانشجویان در این دانشگاه انجام خواهد شد .
تواناییهاي لازم:
فعالیتهاي هوانوردي به علت ماهیت مخاطرهآمیزشان، حساسیت بالایی دارند؛ در نتیجه دانشجویانی که داوطلب رشته خلبانی هستند، باید علاوه بر موفقیت در آزمون سراسري و کسب رتبه علمی لازم، از سلامت کامل جسمی و روانی، هوش و استعداد تحصیلی بالا و توانایی فراگیري زبان انگلیسی در سطح مطلوب برخوردار باشند .براي مثال یک خلبان باید فردي با هوش باشد؛ زیرا براي یک خلبان هنگام پرواز گاه موارد پیشبینی نشدهاي اتفاق میافتد که باید در زمان
کوتاه، واکنش سریع و مناسبی نسبت به آن نشان دهد. این واکنش مناسب اصولاً از کسانی انتظار میرود که ضریب هوشی بالایی دارند. همچنین تسلّط به زبان انگلیسی در این رشته اهمیت بسیاري دارد؛ براي اینکه عمده آموزش دانشجویان این رشته پس از دروس مقدماتی، به زبان انگلیسی است. البته دانشگاه افسري امامعلی(ع (براي دانشجویان این رشته کلاس زبان انگلیسی برگزار میکند، اما دانشجو نیز باید توانایی یادگیري زبان انگلیسی را داشته باشد. دانشجویان خلبانی لازم است از سلامت جسمانی کامل نیز برخوردار باشند. براي مثال باید دید چشمانشان ده دهم باشد و کوررنگی نداشته باشند و داراي ناراحتی قلبی یا بیماريهاي خاص نیز نباشند. یکی دیگر از مراحل گزینش دانشجوي این رشته، گزینش روحی و روانی است؛ یعنی از داوطلب یک مجموعه از تستهاي خاص روانشناسی گرفته میشود تا مشخص شود که آیا آمادگی فکري لازم را براي این کار دارد و آیا روحیهاش با شرایط خاص این رشته مناسب است یا خیر؛ زیرا دانشجوي دانشکده افسري امام علی(ع) یک نظامی است و یک نظامی باید در چارچوبی خاص و برابر با آییننامه هاي مربوط عمل کند؛ یعنی باید یک مجموعه از قوانین و محدودیتها را بپذیرد. همچنین در مسیر خدمت یک نظامی، موارد زیادي پیش میآید که فرد بایستی از خواسته ها و ضرورتهاي زندگی خویش بگذرد و مصالح سازمان را بر مصالح فردي خود ترجیح دهد و در نهایت شغل خلبانی نیاز به ویژگیهاي خاصی از جمله شهامت و شجاعت دارد. یکی دیگر از مراحل گزینش دانشجوي این رشته، بررسی صلاحیتهاي مکتبی و امنیتی اوست؛ اینکه آیا دانشجوي این رشته معتقد به جمهوري اسلامی هست و آیا صلاحیت این را دارد که در ارتش جمهوري اسلامی به عنوان یک سازمان نظامی، فعالیت کند یا خیر. گفتنی است که تمامی دانشجویان دانشکده افسري امام علی(ع) از جمله دانشجویان علوم و فنون هوانوردي ـ گرایش خلبانی هلیکوپتري باید در فرم انتخاب رشته آزمون سراسري، رشته هاي این دانشگاه را تا قبل از
انتخاب سیام انتخاب کنند .تابعیت جمهوري اسلامی ایران، نداشتن سابقه تابعیت بیگانه و ایرانیالاصل بودن، متدین به دین اسلام و اعتقاد و التزام عملی به ولایت فقیه، ایمان به انقلاب اسلامی و نظام جمهوري اسلامی ایران و آمادگی فداکاري در راه تحقق اهداف آن، عدم اشتهار به فساد اخلاق و عدم اعتیاد به مواد مخدر، عدم محکومیت به محرومیت از خدمات دولتی و عدم سابقه عضویت یا وابستگی به احزاب و گروههاي سیاسی، از جمله شرایط لازم براي داوطلبان ورود
به رشتههاي دانشگاه افسري امام علی(ع) است و رشته خلبانی نیز تنها از میان داوطلبان مرد مسلمان گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی دانشجو میپذیرد .
موقعیت شغلی در ایران:
یکی از مهمترین دغدغههاي هر جوانی،پیدا کردن موقعیت شغلی مناسب است. این مسأله حتی براي قشر تحصیلکرده جامعه نیز مطرح است. از همین رو ورود به رشتهاي که آینده شغلی آن تضمین شده باشد، از اهمیت بسیاري برخوردار است .رشته علوم و فنون هوانوردي ـ گرایش خلبانی هلیکوپتري یکی از همین رشته ها است؛ زیرا دانشجویان آن با درجه ستوان دومی فارغالتحصیل میشوند و به استخدام ارتش جمهوري اسلامی ایران درمیآیند و با گذراندن دورههاي
حین خدمت، بترتیب، سلسله مراتب فرماندهی را طی میکنند. علاوه برکاربرد وسیع این رشته در سازمانهاي نیروهاي مسلح در زمان جنگ و صلح، نیاز روزافزون سایر سازمانهاي غیرنظامی نیز به فارغالتحصیلان این رشته کاملاً مشهود است و براي مثال شرکت نفت، هلال احمر، وزارت نیرو و بسیاري از وزارتخانههاي دیگر از خلبانهاي بازنشسته ارتش براي فعالیت در سازمانهاي مرتبط استفاده میکنند.
درسهاي این رشته در طول تحصیل:
دروس پایه رشته خلبانی:
ریاضی عمومی ، فیزیک مکانیک، فیزیک حرارت، فیزیک الکتریسته و مغناطیس، آمار و احتمالات، معادلات دیفرانسیل، آزمایشگاه فیزیک الکتریسته و مغناطیس.
دروس تخصصی الزامی رشته خلبانی:
سیستمهاي الکترونیکی هواپیما، سرویس اطلاعات هوانوردي و عملیات هواپیما، آلات دقیق هوایی، سیستمهاي الکترونیکی هواپیما، ناوبري هوایی ، هواشناسی، فیزیولوژي هوایی، قوانین و مقررات هوانوردي، مکانیک پرواز کاربردي.
دروس پروازي الزامی رشته خلبانی:
پرواز اولیه هلیکوپتر نظري و عملی، پرواز اولیه هلیکوپتر ، پرواز پایه هلیکوپتر نظري وعملی .
دروس اصلی رشته خلبانی:

مبانی کامپیوتر، ارتعاشات عمومی، استاتیک، مبانی مهندسی برق عمومی، دینامیک عمومی، مقاومت مصالح، مکانیک سیالات عمومی، نجوم، ترمودینامیک عمومی، نقشهکشی صنعتی، مبانی مدیریت و تحقیق در عملیات، الکترونیک عمومی، آزمایشگاه مقاومت مصالح، آیرودینامیک، آیرودینامیک سیالات تراکم پذیر، آزمایشگاه آیرودینامیک، مقدمهاي بر اصول پرواز، موتورهاي هواپیما، کارگاه موتور، زبان تخصصی، ساختمان هواپیما، انتقال حرارت عمومی.